Philip Kerr: "Μοιραία Πράγα" και δυναμική συνέχεια

    

    

     Με αφορμή το σημερινό "Όχι" κατά του ναζισμού αλλά βροντερό "ναι" υπέρ του μνημονίου από πολλούς υποστηρικτές του "'όχι", σας παρουσιάζω την κριτική μου για ένα βιβλίο που ολοκλήρωσα λίγες μέρες πριν, του οποίου η πλοκή εκτυλίσσεται στη διάρκεια του ναζιστικού - φασιστικού πολεμικού επεκτατισμού.

     Ο μετρ του πολιτικού νουάρ, Philip Kerr επιστρέφει. Βερολίνο - Πράγα 1942. Ο  Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος βρίσκεται σε εξέλιξη και η εθνικοσοσιαλιστική κυβέρνηση της Γερμανίας προσπαθεί να εμψυχώσει τους αξιωματούχους, τους στρατιώτες και το λαό με προπαγανδιστικά μηνύματα νίκης. Η κούραση του στρατεύματος και η λαϊκή εξαθλίωση μέσω της φτώχειας και του οξέος κοινωνικού ρατσισμού βρίσκονται στο ζενίθ τους. Το μυθιστόρημα Prague Fatale (πρωτότυπος τίτλος του "Μοιραία Πράγμα") που εκδόθηκε στο Λονδίνο το 2011, ήρθε πριν λίγες μέρες στην χώρα μας και αποτελεί το νέο -δικαίως- best - seller από τις εκδόσεις "Κέδρος".

     Θα μείνω στην αρχική κριτική μου της 3ης Σεπτεμρίου 2013 (http://kostasleimonis.blogspot.gr/2013/09/blog-post.html) σχετικά με τη γραφή του Κερ εμπλουτίζοντάς τη μόνο με θετικά σχόλια. Άλλωστε, η "Τριλογία του Βερολίνου" γράφτηκε όταν ο Κερ ήταν 21 χρόνια νεότερος! Ο συγγραφέας με αριστοτεχνικό αφηγηματικό τρόπο καταφέρνει και μεταφέρει τον αναγνώστη όχι μόνο μπροστά στα κατεστραμμένα κτήρια του Βερολίνου και της Πράγας, αλλά διεισδύει βαθιά στις ψυχοσυνθέσεις των χαρακτήρων του. Ο ιδιωτικός ντέτεκτιβ Μπέρνι Γκούντερ στη "Μοιραία Πράγα" έρχεται αντιμέτωπος με ένα δίλημμα: να τηρήσει τις ηθικές του αξίες αποτάσσοντας το ναζισμό και να συνεχίσει να πεινάει σε ένα Βερολίνο του οποίου τα θεμέλια αρχίζουν να τρίζουν ή να ακολουθήσει μια επαγγελματική πρόταση που τού γίνεται από τον Ράινχαρντ Χάιντριχ, ηγέτη του Ράιχ στη Βοημία και Μοραβία, με σκοπό την προστασία της ζωής του τελευταίου; Το στομάχι υπερνικά το νου και ο Γκούντερ, επισκέπτεται στην Πράγα την έπαυλη της πιο σκοτεινής φυσιογνωμίας των υψηλόβαθμων ναζί. Οι υπόλοιποι προσκεκλημένοι του Χάιντριχ είναι ανώτερα στελέχη των Ες Ες. Όταν ανακαλύπτεται το πτώμα του λοχαγού Κούτνερ σε ένα δωμάτιο κλειδωμένο από μέσα, ο Μπέρνι Γκούντερ αναλαμβάνει να διαλευκάνει αυτή τη μυστηριώδη υπόθεση. Επιπλέον, όπως σε όλα τα έργα του Κερ, έτσι και εδώ, έρωτας και σεξουαλική καλοπέραση συγχέονται, ταυτίζονται και αλληλοσπαράζονται.

     Ο Γκούντερ αν και πλήρως αντιναζιστής, φιλικά διακείμενος προς τους Εβραίους και όντας λάβρος κατά της ρατσιστικής τους διάκρισης και βάναυσης μεταχείρισής τους, όπως και πολέμιος της ιμπεριαλιστικής πολιτικής του Χίτλερ, αναγκάζεται να καταπνίξει τα όποια αρνητικά αισθήματα τρέφει για το υπάρχον καθεστώς, αφιερώνοντας χρόνο στη δουλειά που τον ζει. Το συγκεκριμένο έργο του Κερ, αν και το μεγαλύτερο μέρος της πλοκής του εξελίσσεται στην Πράγα και στον κλειστό χώρο της έπαυλης, εντούτοις οδηγεί με τέτοια λεπτομέρεια το μάτι του αναγνώστη και προκαλεί τέτοιο θαυμασμό στις πένες άλλων συγγραφέων, που ομολογουμένως προτείνεται ανεπιφύλακτα, σε όποια κατηγορία κι αν υπάγεστε. Υπάρχει μία συνεχής κορύφωση στην εξέλιξη του μύθου, καθώς όλοι είναι ύποπτοι, ακόμη και ο ίδιος ο Χάιντριχ και οι ανακρίσεις διαδέχονται η μία την άλλη...
Ο Κερ, βασιζόμενος σε πραγματικά πρόσωπα και γεγονότα της εποχής του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μεταφέρει με το χαρισματικό γράψιμό του πλήρως την ατμόσφαιρα της εποχής σε τέτοιο βαθμό, που ο αναγνώστης ξεχνιέται και νομίζει ότι καπνίζει ο ίδιος, ότι ανακρίνει ο ίδιος, ότι νιώθει ο ίδιος και ότι βασανίζεται ο ίδιος (ειδικά κατά τη διαδικασία της βάρβαρης ανάκρισης της αγαπημένης του κεντρικού ήρωα). Εν τέλει, ο επιθεωρητής Μπέρνι Γκούντερ μάς βγάζει από μέσα μας αυτό που αρκετοί φοβόμαστε να παραδεχτούμε: ότι δεν είμαστε όλοι ίδιοι. Ιδιας ομάδας, ίδιων πεποιθήσεων, ίδιων τρόπων σκέψης, κ.ο.κ.

     Αστυνομικό μυθιστόρημα στα φόρτε του, νουάρ λογοτεχνία όσο δεν παίρνει, ταλέντο περισσό. Το μόνο που χρειάζεστε είναι ο συνδυασμός όρεξης και χρόνου. Το επόμενο βιβλίο του Φίλιπ Κερ "A Man Without Breath" θα κυκλοφορήσει από τον ίδιο εκδοτικό οίκο την Άνοιξη του 2014, το πρώτο κεφάλαιο του οποίου είναι προδημοσιευμένο στη "Μοιραία Πράγα".

Δείτε το τρέιλερ του συγκλονιστικού μυθιστορήματος που κόβει την ανάσα εδώ.

Εκτός διδακτέας ύλης (tovima.gr)

     

     Διάβαζε, μου ’λεγαν. Διάβαζε να μη γίνεις αμόρφωτος, απαίδευτος. Μου το ’λεγαν οι γονείς μου, οι παππουδογιαγιάδες μου, η αδερφή μου. Όμως τελικά άκουσα το ένστικτό μου και διάβασα.Διάβαζα στο Δημοτικό, στο Γυμνάσιο, στο Λύκειο, στο πανεπιστήμιο, στο λεωφορείο, στο μετρό.Ύστερα όμως έμεινε συνήθεια.Άνοιγα κι άλλα βιβλία, πέρα απ’ αυτά που υπαγόρευε το αξιοσέβαστο Υπουργείο Παιδείας.Λογοτεχνία του Βενέζη, δοκίμια του Παπανούτσου, ποιήματα του Ελύτη.Είχα την τύχη οι περισσότεροί μου φίλοι να έχουν το ίδιο «κουσούρι» με μένα.
      Μετά το διάβασμα μάς μαθαίνουν ότι έρχεται η εξέταση. Εξέταση στο Δημοτικό, εξέταση στο Γυμνάσιο, εξέταση στο Λύκειο, εξέταση στο Πανεπιστήμιο (ή στα πανεπιστήμια, αναλόγως πόσα μεταπτυχιακά ή διδακτορικά έχει κανείς). Και εξέταση στη ζωή. Και εκεί που νομίζεις ότι τα έχεις περάσει όλα με το πλατύ χαμόγελο της ικανοποίησης να σε «καρφώνει» μπροστά στους περαστικούς, γνωστούς, φίλους και συγγενείς, μένεις μετεξεταστέος. Γιατί, ενώ έμαθες στα βιβλία ότι το κράτος σε υπηρετεί, αντ’ αυτού σε διώκει. Γιατί, ενώ κάπου πήρε το μάτι σου ότι οι εκλεγμένοι βουλευτές σε αντιπροσωπεύουν, τελικά σε διαπομπεύουν. Και δίνεις ξανά εξετάσεις. Στο ίδιο μάθημα.
      Εν τω μεταξύ η ύλη αυξάνεται και οι εξεταστές γίνονται πιο επικίνδυνοι, καθώς εσύ γνωρίζεις περισσότερα από εκείνους (που σε κυβερνούν). Αναγκάζονται να σε ρωτούν πράγματα εκτός ύλης, που απαιτούν μια γενική μόρφωση, την οποία εκουσίως δεν σου παρείχαν, για να μην μπορέσεις να αντιδράσεις, όταν έρθει η στιγμή. Και ενώ ο Παύλος, η Μίνα και άλλοι δυο – τρεις μας μπορούμε να βροντοφωνάξουμε όχι, έρχεται ο Γιάννης, ο Μιχάλης, η Ελένη, η Μαρίνα, ο Αριστείδης, ο Ιάκωβος, ο Τάσος, η Μαρία, η Ελισάβετ και ο Μανούσος και πατάνε το φρένο και μας κόβουν. Γιατί; Διότι διάβασαν μόνο τη διδακτέα ύλη και δεν μπορούν να απαντήσουν παρακάτω. Μιλάω αλληγορικά, γιατί μας απαντούν «αλιγατόρικα», με κροκοδείλια δάκρυα.
      Ξέρετε, μία πρόταση αλλάζει νόημα με το «δεν» και ένας αριθμός αλλάζει τιμή με το «πλην». Το πρόσημο της χώρας το βάζουμε εμείς και δυστυχώς αυτό ακόμη δεν το έχουμε καταλάβει. «Η Ελλάδα μπορεί και θα τα καταφέρει», «Εμείς θα σώσουμε την Ελλάδα» κ.ο.κ. Τι θα γινόταν αν έλεγε κάποιος στη Βουλή των Ελλήνων «η Ελλάδα δεν μπορεί να τα καταφέρει» ή «Εμείς δεν θα σώσουμε την Ελλάδα»; Θα μιλούσε ειρωνικά; Περιπαιχτικά; Ή απλώς θα έλεγε την αλήθεια; Τι θα εκτιμούσε τότε ο πλανημένος από την έτοιμη τροφή κόσμος; Θα ξυπνούσαμε; Ίσως οι ερωτήσεις θεωρηθούν ρητορικές.
      Στην αρχαία φιλοσοφία κάποιοι τύποι - νομίζω Πλάτωνας, Σωκράτης, Αριστοτέλης τους έλεγαν - αναζητούσαν συνεχώς την αλήθεια. Λογομαχούσαν σε έντονο βαθμό μάλιστα, όταν κανείς προσπαθούσε να τους αποσπάσει από το στόχο τους και να τους ξεγελάσει. Στη μοντέρνα φιλοσοφία κάποιοι άλλοι τύποι προσπαθούν να κρύψουν την αλήθεια, να βγάλουν απ’ την διδακτέα ύλη κάθετί που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναντίον τους και να τους εξασθενίσει. Αυτό δεν είναι τίποτε άλλο από την παιδεία. Γιατί ψηφίζονταν μόνο οι ίδιοι εδώ και χρόνια; Διότι δεν είχαμε μάθει να κρίνουμε. Όταν, λοιπόν, αποκαλύφθηκε και το υπόλοιπο παγόβουνο, πέρα από την κορυφή του, τότε εκστασιαστήκαμε! Δεν το περιμέναμε! Εξ ου και η εκδικητική ψήφος πλέον σε κομματικό σχηματισμό με πλήρη έλλειψη τρόπων και έλλειψη παιδείας.
      Όμως δεν φταίνε αυτοί, γιατί δεν τους διδαχτήκαμε. Δεν ήταν στα «sos». Δεν μπορούσαμε να τους αντιμετωπίσουμε έγκαιρα, διότι τα προήγουμενα ψηφοδέλτιά μας ήταν έγκυρα... Και έτσι δημιουργούνται πλέον νέες θεωρίες: εκείνη «των υπανθρώπων», της μισαλλοδοξίας, «των άκρων»... Πενία ιδεών τέχνας κατεργάζεται. Τώρα που το σκέφτομαι, καλύτερα που δε ζει ο Πλάτωνας στις μέρες μας. Θα απογοητευόταν από την πλήρη αδιαφορία που θα του έδειχναν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, καθώς το μοναδικό κανάλι που ίσως τον καλούσε για συνέντευξη θα ήταν η δημόσια τηλεόραση (ερτ με άλλο όνομα δηλαδή).Ο μισός κόσμος θα τον έλεγε κομμουνιστή και ο άλλος μισός φασίστα.Επομένως, κατά μία άποψη, είναι τυχερός που δεν γεννήθηκε στην εποχή μας.
Διάβαζε μου ’λεγαν...
To έκανα.
Κι ύστερα σιωπή.

Δημοσίευση στην εφημερίδα: "ΤΟ ΒΗΜΑ"

William Shakespeare: Οθέλος



     Πώς να χαρακτηρίσει κανείς το έργο του Σαίξπηρ; Διαχρονικό; Ερωτικό; Φιλοσοφικό; Ανήσυχου πνεύματος; Με αλήθειες; Με αριστοτεχνικά πλεγμένη ίντριγκα; Σαφώς το παρόν κείμενο δεν μπορεί να θεωρηθεί επαγγελματική κριτική πάνω στον "Οθέλ(λ)ο", αλλά απλώς μία προσπάθεια μετάδοσης της μεγαλειώδους ικανότητάς του στο κοινό που δεν τον έχει ακόμη διαβάσει, ανάμεσα στους οποίους ήταν μέχρι πρότινος και ο γράφων.

      Λίγα λόγια για την πλοκή: Ο μαύρος Οθέλος είναι αξιωματικός του στρατού της Δημοκρατίας της Βενετίας. Κρυφά παντρεύτηκε την όμορφη νεαρή και εύγλωττη Δυσδαιμόνα χωρίς τη συναίνεση του πατέρα της, Βραβάντιου. Όταν ο Ιάγος, ένας κακόβουλος στρατιώτης που είχε όνειρα προαγωγής του, βλέπει ότι ο Οθέλος αντί αυτού προάγει τον άπειρο Κάσσιο, βάζει το εκδικητικό του σχέδιο σε εφαρμογή. Ο Οθέλος εντελώς ανυποψίαστος πέφτει θύμα. Ο Ιάγος χρησιμοποιεί τον Ροδρίγο, ένα νεαρό, βαθιά ερωτευμένο με τη Δυσδαιμόνα, η οποία όμως δεν του ανταποκρίνεται.

      Ερμηνευτικά σημεία: Πρώτον, ο Οθέλος είναι μαύρος. Μεγάλο μειονέκτημα ακόμη και για εκείνη την εποχή. Ο ρατσισμός δεν γεννήθηκε στις μέρες μας και η επιλογή του Σαίξπηρ να βάλει ως ήρωα και σύντροφο της όμορφης και ευγενούς Δυσδαιμόνας ένα μαύρο, αλλά ακέραιο χαρακτήρα δεν είναι τυχαία σε καμία περίπτωση. Ο Οθέλος, αν και τίμιος άνθρωπος και γενναίος πατριώτης πολεμιστής, βρίσκεται αντιμέτωπος με μία εχθρική και άδικη κοινωνία, η οποία δεν του επιτρέπει να ερωτευτεί και να κάνει δική του τη Δυσδαιμόνα. Εντούτοις, πηγαίνει κόντρα στις κοινωνικές προκαταλήψεις και την παντρεύεται ταξιδεύοντας για την Κύπρο, όπου και γίνεται διοικητής και τοποτηρητής. Στην περίπτωση του Οθέλου, ο έρωτας δεν είναι μόνο τυφλός αλλά και κουφός και αυτό διότι πλανάται από τις υποψίες του πανούργου σημαιοφόρου Ιάγου, χωρίς να έχει απτές αποδείξεις. Οι ενδείξεις που του πλασάρει ο Ιάγος ως σίγουρες και επιβεβαιωτικές της απιστίας της Δυσδαιμόνας με τον Κάσσιο, αλλοτριώνουν τον Οθέλο. Βγάζουν από μέσα του αυτό που ο καθένας μας έχει μπροστά στη ζήλια: μίσος και οργή. Η αρχή της αναλογίας βρίσκει την πλήρη εφαρμογή της στην περίπτωση του έρωτα, καθώς όσο πιο ερωτευμένος είναι κανείς, τόσο περισσότερο εξοργίζεται, όταν υποπτεύεται ότι ο/η σύντροφός του τον/την απατά.

     Η μεταβολή του χαρακτήρα του Οθέλου γίνεται σταδιακά και όχι αδικαιολόγητα. Παρ' όλα αυτά, ο Σαίξπηρ, δανειζόμενος το στοιχείο της ομηρικής τύφλωσης, θολώνει τη σκέψη του ήρωά του κάνοντάς τον να βλέπει μόνο το κακό και όχι το γεγονός ότι κάποια από τα στοιχεία κατηγορίας της Δυσδαιμόνας είναι εύκολα καταρρίψιμα. Η αγάπη του για αυτήν γίνεται παράλληλα και το "όπλο" που θα τη σκοτώσει, παίρνοντας τη μορφή της ζήλιας. Διά στόματος Ιάγου μαθαίνουμε για τη ζήλια: "Ω, φυλαχτείτε, άρχοντά μου από τη ζήλια! Αυτή τη λάμια με τα φαρμακερά μάτια που βασανίζει τη σάρκα που τη θρέφει. Ο απατημένος ζει μακάριος, άμα τη μοίρα του αποδέχεται και διόλου δεν αγαπάει εκείνη που τον ντροπιάζει. Όμως, τι κόλαση περνάει αυτός που λατρεύει ενώ αμφιβάλλει, υποψιάζεται, ενώ με πάθος αγαπάει" (Πράξη Ι, σκηνή ΙΙΙ, μετάφραση αποσπασμάτων: Ερρίκος Μπελιές).

    Στο τέλος η κάθαρση έρχεται με τραγικό τρόπο. Ο Οθέλος μαθαίνει την αλήθεια και μην μπορώντας να ξεσπάσει διαφορετικά, αποφασίζει να τιμωρήσει τον εαυτό του με τον πιο βαρύ τρόπο. Τον θάνατο. Και αυτοκτονεί, αφού προηγουμένως έχει σκοτώσει τη Δυσδαιμόνα. Αυτοκτονεί όμως από τύψεις κυρίως ή από ντροπή; Η Τιμή άλλωστε έρχεται πάνω από όλα. Παρ΄ όλα αυτά, φαίνεται να επικρατεί η πρώτη οπτική, καθώς ο έρωτάς του για τη σύζυγό του ήταν αδιαμφισβήτητος και σφοδρός.

     Έπειτα, ο Ιάγος. Ο πιστός ακόλουθος και άπιστος πανούργος. Με κίνητρα τον φθόνο και την κακία, δολοπλοκεί, συκοφαντεί και διαβάλλει όλους και όλες πίσω από την πλάτη τους με άκρως επιτυχημένο τρόπο στο μεγαλύτερο μέρος του έργου. Κινεί τα νήματα της δραματουργίας και μέσα από τους σύντομους μονολόγους του αποκαλύπτεται, φανερώνοντας στον αναγνώστη τον πραγματικό του εαυτό και τα φθονερά  του "θέλω". Απευθύνεται στη δίκαιη γυναίκα του Αιμιλία σαν να είναι πράγμα, χωρίς να σέβεται διόλου την προσωπικότητά της. Εμπαίζει το Ροδρίγο απορροφώντας του πολλά χρήματα, υποσχόμενος ότι θα κάνει τη Δυσδαιμόνα να αφήσει τον Οθέλο και να ερωτευτεί εκείνον. Υποκρίνεται τον έμπιστο φίλο μπροστά στον Κάσσιο, ενώ παράλληλα δηλώνει ταπεινός υπηρέτης του Οθέλου και της Δυσδαιμόνας. Θα μπορούσαμε να συνεχίζουμε να "στολίζουμε" τον Ιάγο με πολλά επίθετα, αλλά θα παραβλέπαμε την καταλυτική του συμβολή στην εξέλιξη του μύθου. Ο Ιάγος είναι ο κακός μας εαυτός. Κάποιοι τον τιθασεύουν, ενώ κάποιοι άλλοι τον καλλιεργούν. Τα πάντα είναι θέμα επιλογών, που βασίζονται στην υπόληψή μας. Απευθυνόμενος ο Ιάγος προς τον Οθέλο λέει στην τρίτη πράξη και τρίτη σκηνή: "Η υπόληψη, άρχοντά μου, και στον άντρα και στη γυναίκα, είναι το πρώτο στολίδι της ψυχής. Αν κάποιος μου κλέψει το πουγκί, ένα σκουπίδι κλέβει, ένα τιποτένιο τίποτα, που ήτανε δικό μου, έγινε δικό του, αλλά υπήρξε δούλος χιλιάδων αλλωνών. Όμως, αν κάποιος μου αφαιρέσει την υπόληψή μου, μ΄ απογυμνώνει από κάτι που εκείνον δεν τον πλουτίζει, κι εμένανε μ΄αφήνει πάμπτωχο."

     Ο Κάσσιος, έντιμος στρατιώτης, κοντινός φίλος και πιστός ακόλουθος του Οθέλου, γίνεται το μεγάλο θύμα της σκευωρίας που έστησε ο Ιάγος. Αναζητά την ευμένεια του δεύτερου και από τη συμπεριφορά του φαίνεται ξεκάθαρα ότι δεν θα διεκδικούσε τη Δυσδαιμόνα ακόμη κι αν του άρεσε πολύ, σεβόμενος τον Οθέλο, που τόσο αγαπά και εκτιμά.

     Πριν προχωρήσω στη Δυσδαιμόνα, θα σταθώ σε ένα ρόλο κλειδί στην εξέλιξη του μύθου και δεν είναι άλλος από τη γυναίκα του Ιάγου, την Αιμιλία. Επιστήθια φίλη της Δυσδαιμόνας, δίκαιη μέχρι το κόκαλο, δε δέχεται μύγα στο σπαθί της. Ακόμα και όταν μαθαίνει ότι ο άντρας της είναι ο φταίχτης της όλης ιστορίας απαιτεί την παραδειγματική του τιμωρία φωνάζοντας, με δυστυχές όμως τέλος και για εκείνη. Παρ' όλα αυτά, ποτέ δεν αποδέχτηκε την απιστία της Δυσδαιμόνας, αρνούμενη να πειστεί ότι η φίλη και κυρία της (κοινωνικά ανώτερη) θα έκανε ένα τέτοιο ολίσθημα. Η Αιμιλία είναι εκείνη η οποία αποκαλύπτει την αλήθεια στον Οθέλο και όσο "μικρή" κι αν φαίνεται στα ματιά του Ιάγου, τόσο μεγάλο είναι το ηθικό της εκτόπισμα. Κατακεραυνώνει το σύζυγό της, θρηνεί για τη Δυσδαιμόνα και μάχεται για την αλήθεια.

     Τέλος, η Δυσδαιμόνα. Ακόμη ένας τραγικός χαρακτήρας του έργου. Παρακούει την πατρική απαγόρευση και παντρεύεται τον Οθέλο. Ύστερα, κοινοποιεί στον πατέρα της την αγάπη που θρέφει στο πρόσωπο του Οθέλου και ακολουθεί τον τελευταίο στην Κύπρο. Πέρα από την ευγενική της καταγωγή, είναι και ευγενής στην ψυχή. Αγαπά το σύζυγό της, τού είναι πιστή και αφοσιωμένη και υπομένει κάθε λεκτική του προσβολή. Ακόμη κι όταν τη χαστουκίζει, αντιδρά μεν, αλλά λόγω του μεγάλου της έρωτα και της μυθοποίησης/εξιδανίκευσής του από εκείνη, αρνείται να πιστέψει ότι ο άντρας της άλλαξε τόσο απότομα. Αποδίδει σε πολιτικούς λόγους την αμφιθυμία του αγαπημένου της συντρόφου. Αποτελεί θύμα του δολοπλόκου Ιάγου και κρυφό αντικείμενο πόθου του Ροδρίγου. Όταν ο Οθέλος τής ανακοινώνει ότι πρόκειται να την σκοτώσει, τον παρακαλά να αναβάλει το θάνατό της για την επόμενη μέρα. Αυτό οδηγεί στις εξής ερμηνευτικές εκδοχές: Πρώτον, πιστεύει ότι μέχρι τότε μπορεί ο θυμός του Οθέλου να έχει καταλαγιάσει. Δεύτερον, σκέφτεται να ξεφύγει και να αποδράσει ή ακόμη και να ζητήσει προστασία, λόγω της εξουσίας του Γερουσιαστή πατέρα της. Τρίτον, θέλει να ζήσει τις τελευταίες της στιγμές, ακόμη και υπό αυτές τις συνθήκες, κοντά στον Οθέλο ή έστω να προλάβει να προσευχηθεί για την ψυχή της. Εδώ, βλέπουμε την ανθρώπινη μάσκα της ευγενικής καταγωγής και της υπομονής να σπάει.  

Η Δυσδαιμόνα, όσο κι αν μιλούσε έντιμα και έλεγε την αλήθεια στον Οθέλο, εκείνος δεν την άκουγε. Έτσι, το μόνο που της έχει απομείνει είναι η ικεσία για λίγη ακόμη ζωή και έτσι η τρίτη εκδοχή έρχεται πιο κοντά στην πραγματικότητα. Παραδίδεται στη μοίρα της και ζητά μια παράταση ζωής, για να σώσει τη ψυχή της. (Δυσδαιμόνα: Σκότωσέ με αύριο, άσε με να ζήσω απόψε. Οθέλος: Όχι, κι αν τολμήσεις να φέρεις αντίσταση... Δυσδαιμόνα: Μισή ώρα μόνο χάρισέ μου. Οθέλος: Τώρα πια δεν παίρνει ούτε λεπτό αναβολή. Δυσδαιμόνα: Μια προσευχή να πω. Οθέλος: Πολύ αργά! Πράξη V, σκηνή II).

     Θα κλείσουμε αυτή μας την ανάλυση του σαιξπηρικού έργου του με τα λόγια του Οθέλου προς τη Δυσδαιμόνα, όταν οι υποψίες για απιστία της δεύτερης αρχίζουν και κυριεύουν τη λογική του πρώτου. Εκείνη του λέει ότι το χέρι της τού έχει χαρίσει την καρδιά της κι εκείνος της απαντά: "Γενναιόδωρο χέρι. Παλιότερα, οι καρδιές δίναν τα χέρια, ενώ σήμερα έχουνε κάνει έμβλημά μας να δίνουμε τα χέρια μα όχι τις καρδιές". 

Jo Nesbo: Ο κοκκινολαίμης

Jo Nesbo: Μια συνήθεια που θα σας γίνει λατρεία-

Ο κοκκινολαίμης

  

     Σκανδιναβική αστυνομική λογοτεχνία. Αμέσως μού έρχονται στο νου οι εξής λέξεις, πριν προλάβω καν να διαβάσω την πρώτη σελίδα του βιβλίου: κρύο, κρυψίνοια, τζάκι, δρόμοι του Όσλο. Και δεν έπεσα έξω. Ο Τζο Νέσμπο αποτελεί έναν από τους μετρ της αστυνομικής λογοτεχνίας. Δεν θα προβώ σε σύγκριση με τα μυθιστρήματα του Φίλιπ Κερ, στα οποία έχω αναφερθεί σε προηγούμενη δημοσίευση, καθώς εκείνα αποτελούν διαμάντια της νουάρ λογοτεχνίας και η πλοκή ξεδιπλώνεται με λίγο πιο αργό, αλλά ομοίως αριστοτεχνικό τρόπο.

     Το πρώτο βιβλίο του Νέσμπο που έχει μεταφραστεί στα ελληνικά και τρίτο κατά χρονολογική σειρά έκδοσης στη βιβλιογραφία του συγγραφέα, έχει δίσημο τίτλο: αναφέρεται, πρώτον, στο γνωστό πουλί που υπάγεται στην οικογένεια των τσιχλών και δεύτερον στον αιματοβαμμένο λαιμό. Η υπόθεση του βιβλίου, καθώς είναι αστυνομικό, δεν θα αναλυθεί διεξοδικώς εδώ. Τα μόνα που μπορώ να σας μαρτυρήσω προϊδεάζοντας σας είναι ότι πραγματεύεται τη σύγχρονη ιστορία για "απονομή της - δικής του - δικαιοσύνης" (αυτοδικία) κάποιου πρώην Νορβηγού στρατιώτη που πολέμησε στο Ανατολικό μέτωπο παίρνοντας το μέρος των ναζί επί Β' παγκοσμίου πολέμου. - Εξ ου και η αποκρουστική για πολλούς (χωρίς να συμφωνώ) εικόνα του εξωφύλλου από το "Μεταίχμιο" -  Ο Νέσμπο πετυχαίνει κάτι πόλύ δύσκολο: ακροβατεί αριστουργηματικά ανάμεσα στις αλήθειες. Δεν παίρνει άμεσα ως συγγραφέας θέση από την αρχή κατά του ναζιστικού κινήματος, αλλά αφήνει την ιστορία να ξεδιπλωθεί μέσω των ηρώων του, δίνοντας βάρος στην υποκειμενικότητα των κινήτρων που τους ώθησαν να προβούν στις επιλογές τους. Ο έρωτας αποκτά μεγάλη - καθοριστική σωστότερα -  σημασία και για τον κεντρικό ήρωα του βιβλίου, επιθεωρητή Χάρι Χόλε, αλλά και για τους παράλληλους ρόλους που αναπτύσσονται στο μυθιστόρημα. Ο Νέσμπο είναι σα να λέει σιωπηλά: "Μη βιαστείτε να με κρίνετε, επειδή έκανα κάτι, αλλά πρώτα ρωτήστε με γιατί το έκανα". Έτσι ο αναγνώστης θα φθάσει σε ασφαλή συμπεράσματα στο τέλος.

     Η πλοκή του βιβλίου είναι επίκαιρη όσο ποτέ. Ο Χάρι Χόλε θα βρεθεί αντιμέτωπος με τον κόσμο των νορβηγών Ναζί, αλλά και με τη ζοφερότερη πτυχή της νορβηγικής ιστορίας - τη συνεργασία των Νορβηγών με τον Χίτλερ στο Ανατολικό μέτωπο, όπως προαναφέρθηκε, κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου πολέμου. Παράλληλα ένας δολοφόνος, αποφασισμένος να αποδώσει δικαιοσύνη, σκορπάει το θάνατο.

     Αν ο πλοκογράφος Νταν Μπράουν δεν σας άφηνε να κοιμηθείτε κάποιο βράδυ, ο λογοτέχνης Νέσμπο υπόσχεται να σας κρατήσει άγρυπνους για πολλά. Βιβλίο βεντούζα, θα το χαρακτήριζα. Μη σας ξεγελά το γεγονός ότι είναι παγκοσμίως ευπώλητο, δηλαδή εμπορικό, άρα και αμφίβολο αν τηρεί κάποια ελάχιστα λογοτεχνικά στάνταρ. Ως αστυνομικό μυθιστόρημα πετυχαίνει στο έπακρον τους στόχους του: αγωνία, περιπέτεια, απορία, μυστήριο, καταδίωξη, έρωτας (πλατωνικά κυρίως πλεγμένος), ανατροπές.

     Τέλος, η ανάπτυξη των χαρακτήρων εξελίσσεται σταδιακά, προσεκτικά και το κυριότερο δίνοντας την ευκαιρία στον αναγνώστη να συνδιαλεχθεί παράλληλα με τους ήρωες και τους προβληματισμούς τους, καθ' όλη τη διάρκεια εξέλιξής τους, έως και το μισό περίπου του βιβλίου, όπου υπάρχει πια μία διαμορφωμένη εικόνα. Από εκεί και πέρα τη σκυτάλη θα αναλάβει πλέον κατά κύριο λόγο η προσπάθεια για λύση του μυστηρίου.

Λίγα λόγια για το συγγραφέα: Γεννήθηκε στις 29 Μαρτίου 1970. Σπούδασε οικονομικά και εργάστηκε ως δημοσιογράφος. Το 1997, σε ηλικία 27 χρόνων, κυκλοφόρησε το πρώτο του αστυνομικό μυθιστόρημα με τίτλο "The Bat Man", το οποίο ήταν και το πρώτο της σειράς με πρωταγωνιστή τον Χάρι Χόλε. Στην Ελλάδα θα εκδοθεί μέσα στον επόμενο χρόνο. Διάσημος σήμερα όσο και ο καλτ ντετέκτιβ του, τα βιβλία του έχουν πουλήσει πάνω από 8.500.000 αντίτυπα και έχουν εκδοθεί σε πάνω από 40 χώρες, ενώ στην Αγγλία υπολογίζεται ότι κατά μέσο όρο πωλούνται 2 βιβλία το λεπτό!

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε εξαιρετική μετάφραση και μεταφορά του Χαράλαμπου Γιαννακόπουλου.

Επίσημη ιστοσελίδα του συγγραφέα: http://jonesbo.com/

Φιλική συμβουλή: Μην το ξεκινήσετε βράδυ ή αν ΄"τολμήσετε" και το πράξετε, τουλάχιστον ας είναι η επόμενη μέρα αργία... Καλή ανάγνωση!

Το τρέιλερ του βιβλίου, όταν πρωτοκυκλοφόρησε.

Η μάχη για την κλειστή πόρτα (tovima.gr)

Οι πολιτικές εξελίξεις συνεχίζονται με απτόητο ρυθμό. Όπως και οι ζωές μας. Καθημερινά οι λέξεις «χρυσή αυγή» πρέπει να εκστομίζοναι χιλιάδες φορές στην επικράτεια. Και εκεί που όλοι περιμέναμε την επιτυχημένη συνέχεια της τανίας «Μνημόνιο 2», εκεί που η Αμερική βρίσκεται στα πρόθυρα της κήρυξης πτώχευσης και εκεί που οικογένειες χάνουν τα σπίτια τους από τις τράπεζες με εξωφρενικούς ρυθμούς, έρχεται η κατηγορία της σύστασης και συμμετοχής σε εγκληματική οργάνωση. Για κάποιους η δημοκρατία είχε υπομείνει αρκετά την αντάρτικη στάση του νεοναζιστικού κόμματος. Για κάποιους άλλους, τώρα ήταν η πλέον κατάλληλη στιγμή αποσυγκέντρωσης του εκλογικού σώματος από τα οικονομικά τεκταινόμενα της χώρας και στροφής της προσοχής του προς το πολιτικό αυτό καρκίνωμα.

Θα σταθώ σε ορισμένα σημεία.

Πρώτον: Αφήστε τη Δικαιοσύνη να κάνει τη δουλειά της! Δεν μπορεί βουλευτές κια μέσα μαζικής ενημέρωσης να αποκαλούν ένα –καλώς ή μη – κοινοβουλευτικό κόμμα «εγκληματική οργάνωση» από τη στιγμή που δεν έχει εκδικαστεί η υπόθεση. (Αλήθεια, τον κο Παπακωνσταντίνου τα δελτία τον αποκάλεσαν ποτέ «καταχραστή» πριν δικαστεί;) Ως νομικός εξίσταμαι, όταν ακούω σταθμούς να έχουν βγάλει ήδη το πόρισμά τους. Η Ελλάδα έχει καταδικαστεί πάρα πολλές φορές από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για καταπάτηση του τεκμηρίου αθωότητας κατά το οποίο: Μέχρι την (αμετάκλητη) δικαστική απόφαση ο κατηγορούμενος πρέπει να αντιμετωπίζεται ως τέτοιος και όχι ως καταδικασθείς. Αυτό μπορεί να στοιχίσει σε όσους το παραβιάζουν εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ με την απλή άσκηση κατ’ αυτών μιας αγωγής.Σ ίγουρα, δεν αποτελώ υποστηρικτής της ιδεολογίας που πρεσβεύουν οι οπαδοί του Χίτλερ. Πάντοτε, όμως, πρέπει να σταθμίζουμε τα πράγματα με κοινά κριτήρια. Όπως και για έναν εγκληματία, ακόμα κι αν παραδεχτεί ότι σκότωσε το θύμα του, ισχύει η αρχή της υπεράσπισής του από συνήγορο και η αθωότητά του μέχρι αποδείξεως του εναντίου, έτσι και στη συγκεκριμένη περίπτωση πρέπει όλοι να σέβονται τους τύπους και τους κανόνες της ποινικής δικονομίας.

Δεύτερον: Παράλληλη εγκράτεια! Ο όρος της «προφυλάκισης» έχει καταργηθεί και έχει αντικατασταθεί από τον ευστοχότερο όρο της «προσωρινής κράτησης». Με άλλα λόγια, ο ανακριτής μπορεί να κρίνει αν υπάρχουν λόγοι επιβολής περιοριστικών μέτρων μέχρι τη δίκη του κατηγορουμένου. Την πιο επώδυνη για εκείνον επιβολή αποτελεί η προσωρινή κράτηση, η οποία αποδίδεται αντί για τους περιοριστικούς όρους, αν, μεταξύ άλλων, οι τελευταίοι δεν είναι επαρκείς και αν μπορεί να διαβλεφθεί ότι ο κατηγορούμενος έχει σκοπό (δια)φυγής ή τάση επαναδιάπραξης του εγκλήματος. Επομένως, μιλάμε για στάδιο προδικασίας της δίκης, πριν δηλαδή τη διεξαγωγή της ακροαματικής διαδικασίας ενώπιον δικαστών και εισαγγελέα και κυρίως πριν την απόφανση της έδρας για αθώωση ή καταδίκη του. Η γρήγορη αντίδραση πολλών να ζητοκραυγάσουν, όταν ο βουλετής Κασιδιάρης αφέθηκε ελεύθερος με περιοριστικούς όρους, με το σκεπτικό ότι αθωώθηκε είναι τουλάχιστον γελοία. Όπως επίσης, η προκαταβολική χαρά στην επιβολή προσωρινής κράτησης στο γενικό γραμματέα του κόμματος σαν προεξοφλητική καταδίκη αποτελεί μία φενάκη ηθικής ικανοποίησης. Και στη μία και στην άλλη περίπτωση, προέκυψαν σοβαρές ενδείξεις ενοχής των κατηγορουμένων για κακούργημα: στον μεν επιβλήθηκε χρηματική εγγύηση, στον δε προσωρινή κράτηση.

Η σημασία των ανωτέρω είναι καίρια. Η αμφιβολία υπέρ του κατηγορουμένου μπορεί να εξασφαλίσει μια αθωωτική απόφαση για κάποιους υπόδικους. Αν συμβεί αυτό, είναι σχεδόν βέβαιη η ηρωοποίησή τους και η θεαματική ανάκαμψη του κομματικού σχηματισμού σε σημείο ανεξέλεγκτο. Το ίδιο αποτέλεσμα μπορεί να επιφέρει και τυχόν διαδικαστικό ατόπημα κατά το στάδιο της προδικασίας. Πρέπει, λοιπόν, να αποφευχθεί κάθε προεξόφληση και γρήγορος αφορισμός και να αγωνιζόμαστε να βλέπουμε τα πράγματα, όπως είναι και όχι όπως τα κάνουν οι άλλοι να φαίνονται. Εξάλλου, όπως είχε πει και ο Ν. Καζαντζάκης στην «Αναφορά στον Γκρέκο»: «Να γυμνάζεις το νου, να μη σε αποβλακώνει η βεβαιότητα, να βρίσκεις μπροστά σου μια πόρτα κλειστή και να μάχεσαι να την ανοίξεις.»

Προδημοσίευση από την εφημερίδα "ΤΟ ΒΗΜΑ", 10.10.2013

Νοσταλγία

Αφιερωμένο στη νοσταλγία των ανθρώπων που έχουν φύγει από τη ζωή (μας) και στην νοσταλγία των αδίστακτων τόπων που μας υπενθυμίζουν συνεχώς τα βήματα που κάποια στιγμή τους περπάτησαν.

Ακούς τη θάλασσα;

Για σένα γνέφει στεφάνι απο κοχύλια,

να αγγίζει του νου τις θύμησες σαν το φοράς.

Είναι απ' αλλού φερμένη η νοσταλγία για τα μέρη σου.

 Όχι επίγεια.

Με τέτοιες χαρές έχουν ξεχάσει να γελούν οι άνθρωποι.

*Η φωτογραφία τραβήχτηκε στην Αγία Μαρίνα Πτελεού Μαγνησίας.