Εκτός Ύλης ή ο Μονόλογος ενός καθ' ομολογία παράλογου: Η σπίθα της δημιουργίας

Ήταν Μάρτιος του 2015, όταν η σκηνοθέτρια, Κωνσταντίνα Νικολαΐδη, εντόπισε ένα διήγημά μου στο προσωπικό μου ιστολόγιο. Το μικρό αυτό διήγημα μιλούσε για έναν πολιτικό, ο οποίος είχε αποφασίσει να παραιτηθεί από το αξίωμα του εκφωνώντας τον τελευταίο του λόγο στη Βουλή και αναφέροντας με ειλικρίνεια τα κακώς κείμενα της σύγχρονης πολιτικής ζωής του τόπου. Το έργο είχε τον τίτλο: «Ο μονόλογος ενός καθ’ ομολογία παράλογου», τίτλος που ομολογώ πως με παίδεψε πάρα πολύ μέχρι να βρεθεί. Συνήθως όσα μυθιστορήματα, διηγήματα και άρθρα είχα γράψει ως τότε, δεν με είχαν ταλαιπωρήσει, μέχρι να καταλήξω στον κατάλληλο τίτλο. Μάλιστα, πολύ συχνά βρίσκω πρώτα τον τίτλο του έργου και ύστερα δημιουργώ και ξετυλίγω την πλοκή του. Χρειάζομαι έναν ωραίο τίτλο, για να με προκαλέσει να δημιουργήσω με βάση αυτόν. Εδώ συνέβη το αντίστροφο. Η ανάγκη να βρεθεί ένας ειλικρινής και μετανιωμένος πολιτικός στις μέρες μας έβαλαν φωτιά στα δάχτυλά μου και έγραψα ένα κείμενο, το οποίο από την αρχή γνώριζα ότι δεν υπήρχε περίπτωση ούτε μία στο εκατομμύριο να ακουστεί ποτέ στο ελληνικό κοινοβούλιο. Επομένως, η απόφαση ενός διεφθαρμένου πολιτικού να μετανοήσει λέγοντας την αλήθεια και ζητώντας συγγνώμη από τον λαό ενώπιον των συναδέλφων του, δικαιολογεί το «καθ’ ομολογία παράλογου» στον δεύτερο τίτλο του έργου. Έχοντας υπόψη, βέβαια, ότι ο τίτλος είναι μεγάλος και δύσκολος για θεατρική παράσταση, αποφασίσαμε να προκρίνουμε το «Εκτός ύλης», για τους εξής δύο λόγους: Πρώτον, ο Υπουργός δεν εκφωνεί έναν συνηθισμένο, ξύλινο λόγο στη βουλή των Ελλήνων. Επομένως βρίσκεται εκτός ατζέντας, εκτός της συνήθους κοινοβουλευτικής ύλης. Δεύτερον, η απάθεια της πλειοψηφίας των πολιτών απέναντι στις τεράστιες κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές εξηγείται από το γεγονός ότι δεν είναι πνευματικά προετοιμασμένη, ώστε να τις αντιμετωπίσει. Άλλωστε, ανέκαθεν ο τομέας της παιδείας χώλαινε στη χώρα μας. Μαθαίναμε πάντοτε παπαγαλία ό,τι βρισκόταν στη διδακτέα ύλη. Όταν, λοιπόν, έφτασε η στιγμή να αντιμετωπίσουμε δύσκολες και απαιτητικές προκλήσεις, δεν μπορούσαμε να απαντήσουμε, να αντιδράσουμε. Η λύση στην οκνηρία είναι μονάχα μία: η γενικότερη μόρφωση.

Φωτογραφία από πρεμιέρα:
Κωνσταντίνος Μουταφτσής

Φωτογραφία από πρεμιέρα:
Γεράσιμος Σκιαδαρέσης, Τάσος Κονταράτος

Φωτογραφία από πρεμιέρα:
Μαγδαληνή Παλιούρα

Το έργο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κριτική

Αφού, λοιπόν, η Κωνσταντίνα εντόπισε το παραπάνω κείμενο  - διήγημα στο διαδίκτυο, με ρώτησε αν υπήρχε ολόκληρος ο μονόλογος, ώστε να τον διαβάσει. Όταν της εξήγησα ότι δεν υπήρχε κάποιος μονόλογος, αλλά απλώς εγώ είχα δώσει αυτόν τον τίτλο στο έργο, προς στιγμή απογοητεύτηκε. Όμως δεν μπορούσα να αφήσω την ευκαιρία να πάει χαμένη. Ο νους μου ασφαλώς δεν είχε φτάσει μέχρι το ανέβασμα του έργου. Ενθουσιάστηκα μόνο και μόνο με την ιδέα ότι μια θεατρική σκηνοθέτρια ενδιαφέρθηκε να διαβάσει ένα τέτοιο κείμενο. Αφού, λοιπόν, της ανέφερα ότι έγραφα λογοτεχνία εδώ και περίπου 10 χρόνια και ότι λάτρευα το θέατρο, τη ρώτησα αν ήθελε να έγραφα το έργο. Εκείνη συμφώνησε αμέσως. Όταν το ολοκλήρωσα, της το έστειλα έχοντας την αγωνία που έχει το πρωτάκι την πρώτη του μέρα στο δημοτικό. Μου απάντησε ότι εντυπωσιάστηκε και ότι θα ήθελε να συνεργαστούμε. Έτσι, ξεκίνησα να επεξεργάζομαι το κείμενο και να το τροποποιώ με σκοπό την ομαλή προσαρμογή του έργου πάνω στο θεατρικό σανίδι. Έγραφα με γνώμονα τη φαντασία και μόνο. Δεν είχα στο νου μου κανένα απολύτως πολιτικό πρόσωπο, ούτε γνώριζα ποιος ηθοποιός επρόκειτο να υποδυθεί τον Υπουργό. Αυτό το τελευταίο βοήθησε αρκετά στην πλήρη ανάπτυξη του ρόλου, χωρίς καμία παράπλευρη επιρροή ιδιοσυγκρασίας συγκεκριμένου ατόμου. Μόλις έμαθα ότι τον Υπουργό θα υποδυθεί ο Γεράσιμος Σκιαδαρέσης, ενθουσιάστηκα. Ο Γεράσιμος κάνει άψογη χρήση του προσόντος του «χαμαιλέοντα», όπως το λέω, δηλαδή μπορεί να ελίσσεται υποκριτικά αλλάζοντας ύφος ανά πάσα στιγμή, ακολουθώντας τις διακυμάνσεις του κειμένου. Ο μονόλογος δεν αποτελεί έναν ξύλινο πολιτικό λόγο, αλλά κυρίως την απολογία, την εξομολόγηση ενός για χρόνια διεφθαρμένου πολιτικού (απευθυνόμενου προς τον εαυτό του κυρίως και προς τους άλλους στη συνέχεια), ο οποίος έχει φτάσει στην άκρη του γκρεμού και προσπαθεί να σωθεί την τελευταία στιγμή.

Η πρώτη εκδοχή του έργου άλλαξε ελαφρώς μορφή, καθώς ο λόγος ήταν αρκετά μεγάλος και έπρεπε να συμπυκνωθεί σε θεατρικό, ρεαλιστικό χρόνο. Έπειτα, αποφασίστηκε να προσθέσω και κάποιες αναμνήσεις, ώστε να αναδειχθεί περισσότερο η ανθρώπινη πλευρά του ήρωα και να σπάσει το «πολιτικό μονότερμα». Επίσης, χάρηκα πολύ, όταν η σκηνοθέτρια αποδέχτηκε την πρότασή μου να μπουν δύο ηχητικά αποσπάσματα, ένα από τον Μάνο Χατζιδάκι και ένα από τον Μανόλη Αναγνωστάκη. Το πρώτο, από τα σχόλια του Τρίτου, αφορά το τέρας, τη φρίκη και τη ροπή των πολιτών να τη συνηθίζουν, χάνοντας κάθε έναυσμα για πνευματική αντίσταση. Το δεύτερο είναι παρμένο από το «Η αγάπη είναι ο φόβος», ένα συγκλονιστικό ποίημα του Μανόλη Αναγνωστάκη, που μιλά για τις τραγικές συνέπειες της σιωπής των πολιτών.

Δεν σας κρύβω ότι, όταν έγραφα, στο νου μου είχα ένα πολύ απλό σκηνικό: Ένα βήμα με έναν προβολέα να φωτίζει τον πολιτικό, ο οποίος, χαμένος στα χαρτιά του αλλά και στις σκέψεις του, κάνει τη μεγάλη μεταστροφή. Η Πολυτίμη Μαχαίρα, η σκηνογράφος μας, μαζί με την Κωνσταντίνα, όμως, ήθελαν να δώσουν έναν πλήρως πραγματικό τόνο στο έργο κι έτσι, έφεραν το κοινοβούλιο στο θέατρο Αλκμήνη, επιλογή που με κέρδισε και με εντυπωσίασε και είμαι σίγουρος ότι θα κερδίσει και θα εντυπωσιάσει αντίστοιχα τον κόσμο που θα παρακολουθήσει την παράσταση, επιλέγοντας είτε τον ρόλο του πολιτικού είτε αυτόν του πολίτη (ένα ευφυές εύρημα της σκηνοθέτριας).

Η αλήθεια είναι ότι δεν περιμένω πλέον μέσα από το έργο να αλλάξει ο κόσμος. Θα 'ταν μια υπεραισιόδοξη, ουτοπική μεγαλοστομία... Αυτό που θα με ικανοποιούσε βαθιά θα ήταν ένα απλό σκούντημα. Καμιά φορά, ξέρετε, το ήρεμο σκούντημα σε κακούς καιρούς μοιάζει με το ήπιο φύσημα του ανέμου σε κακό καιρό: μπορεί να δημιουργήσει χιονοστιβάδα. 

Το τρέιλερ της παράστασης

Οι συντελεστές της παράστασης:

Οι επιτυχημένες, τουλάχιστον ποιοτικά, δουλειές έχουν πίσω τους μια δημιουργική και δεμένη ομάδα. Αυτή δεν θα μπορούσε να λείψει ούτε στην περίπτωσή μας. Στο τιμόνι της σκηνοθεσίας και του υπέροχου αυτού αποτελέσματος η Κωνσταντίνα Νικολαΐδη. Στην ερμηνεία ο συγκλονιστικός Γεράσιμος Σκιαδαρέσης. Μαζί του παίζουν οι εξαίρετοι ηθοποιοί: Κωνσταντίνος Μουταφτσής, Μαγδαληνή Παλιούρα και Τάσος Κονταράτος (οι δύο πρώτοι και βοηθοί σκηνοθέτη). Τα σκηνικά που σε μεταφέρουν απευθείας στην ατμόσφαιρα του κοινοβουλίου είναι της ταλαντούχου σκηνογράφου Πολυτίμης Μαχαίρα. Η εξαιρετική μουσική επένδυση του Γιώργου Περού. Οι πανέμορφες φωτογραφίες και τα βίντεο της Αλεξάνδρας Μασμανίδη. Το ευφάνταστο σκίτσο της αφίσας της Ιουλίας Μακρή και η άρτια γραφιστική επιμέλεια του Γιάννη Στιβανάκη. Τέλος, η προώθηση της παράστασης της  Άντζυς Νομικού.

Σας ευχαριστώ όλους θερμα!