Ζωή σε στοίχημα

Από επίσκεψή μου στις φυλακές της Φιλαδέλφεια (Η.Π.Α.) το 2010

Η περίπτωση του κ. Ρωμανού δεν είναι καθόλου εύκολη. Δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με την ελευθερία στην εκπαίδευση υπό τη σκέπη της εγκληματικής ιδιότητας. Υπάρχει και η σύγκρουση του δικαιώματος για ζωή και αυτοδιάθεσης από τη μία και η υποχρέωση λύτρωσης από κίνδυνο ζωής εκ μέρους των γιατρών και των γονιών από την άλλη (άρθρο 307 του Ποινικού Κώδικα). Νομικά αντεπιχειρήματα μπορούν να εγερθούν πολλά και από τις δύο μεριές, όμως στο παρόν άρθρο θα μείνω σε κάποια βασικά σημεία.

Το δικαίωμα στη ζωή αποτελεί κατά τον γράφοντα "λειτουργικό δικαίωμα", έχει δύο άκρες. Αφενός ο άνθρωπος έχει το δικαίωμα να αναπτύξει ελεύθερα την προσωπικότητά του, άρα και  αυτοκαταστροφικά και αφετέρου το κράτος έχει την υποχρέωση να κρατήσει τον πολίτη σε ένα minimun επίπεδο διαβίωσης (άσχετο αν εν τοις πράγμασι το κάνει ή όχι). Παρεμφερές είναι το θέμα που είχε συζητηθεί πριν αρκετά χρόνια, για το κατά πόσο θα μπορούσε να τιμωρηθεί ο αποπειρών αυτοκτονία, καθώς η τελευταία, αν επιτευχθεί, δεν αποτελεί προφανώς έγκλημα, αφού θύτης και θύμα ταυτίζονται και το τελευταίο παύει να υπάρχει. Σε μια φιλοσοφική διάσταση δε, η αυτοκτονία αποτελεί τον ύψιστο - και πιο ατιμωτικό - τρόπο ελευθερίας και έκφρασης του ατόμου. Άρα, εν προκειμένω, πρέπει να εναρμονιστούν τα εξής: πρώτον, το δικαίωμα ενός εγκληματία (με τη νομική του όρου έννοια) στην εκπαίδευση, σε συνδυασμό με την υποχρέωση του κράτους για τον πλήρη (;) σωφρονισμό του και δεύτερον, η προστασία των νέων ανθρώπων και των πολιτών σε τυχόν υποτροπή του σε δημόσιο περιβάλλον, όπως ένα πανεπιστήμιο.

Η παρακολούθηση των μαθημάτων με στοιχειώδη αστυνομική προστασία, όμως έξω από τις πανεπιστημιακές αίθουσες πώς θα φάνταζε; Ή η αναγκαστική σίτιση με αναισθησία και ορό ενός ενήλικα, ο οποίος εναντιώνεται ειλικρινώς και με ευθύνη γνωρίζοντας ότι μπορεί να προκαλέσει ο ίδιος ακόμη και το θάνατό του; Αναφέρω κάποιους νομικούς και κυρίως βιοηθικούς προβληματισμούς. Η λύση που προτείνεται να μπαλωθεί το ζήτημα με νομοθετική ρύθμιση, με νόμους κομμένους και ραμμένους για κάθε περίπτωση που ξαφνικά εμφανίζεται εμπρός μας, χωρίς ιστορικό προηγούμενο, δεν αποτελεί διέξοδο. Ένα δημοκρατικό κράτος πρέπει να είναι έτοιμο ανά πάσα στιγμή.

Εφόσον προβλέπεται νομοθετικά το δικαίωμα των εγκλείστων καταδικασθέντων να δίνουν εξετάσεις, πράγμα που ενισχύει τον σωφρονιστικό χαρακτήρα του ποινικού μας συστήματος, πρέπει να παρέχεται σε αυτά τα άτομα η δυνατότητα να συμμετάσχουν στις παραδόσεις της σχολής τους. Όσον αφορά τον τρόπο (του προτεινόμενου μέτρου), εδώ έρχεται να συνδράμει η αρχή της αναλογικότητας: με το προσφορότερο και ηπιότερο μέτρο προς εκπλήρωση του σκοπού του δικαιώματος. Η εξ αποστάσεως διαδικτυακή παρακολούθηση σε αίθουσα πολυμέσων σε συνδυασμό με την κατάργηση της υποχρέωσης αυτοπρόσωπης παρουσίας για τους καταδικασθέντες στο πανεπιστήμιο θα προσέφερε μία ικανοποιητική λύση και για τις δύο πλευρές. Ο αντίλογος ότι ο εκάστοτε κρατούμενος δεν αποτελεί φόβο για τη δημόσια τάξη αν του δοθεί εκπαιδευτική άδεια, καθώς εκτίει ήδη την βαριά ποινή του (θεωρία της ειδικής πρόληψης), αποκρούεται με το παράδειγμα του Χ. Ξηρού. (Δεν συγκρίνεται η βαρύτητα των εγκλημάτων αλλά οι τυχόν πράξεις των εγκληματιών.)

Ο κ. Ρωμανός αντιπροσωπεύει τον κάθε απλό καταδικασθέντα νεαρό (και όχι ήρωα, ήρωες δεν είναι τόσο εκείνοι που δεν θέλουν να φάνε, αλλά εκείνοι που δεν έχουν πράγματι να φάνε), ο οποίος δικαιούται να μορφωθεί. Ο κ. Ρωμανός πρέπει να εκπαιδευτεί, ενισχύοντας τον σωφρονιστικό χαρακτήρα της ποινής του κι αυτό πρέπει να το καταλάβει το κράτος. Ο κ. Ρωμανός πρέπει να ζήσει κι αυτό πρέπει να το καταλάβει ο ίδιος.