Jo Nesbo: Νέμεσις

Νέμεσις: Η "εκδίκηση" του Νορβηγού συγγραφέα:

Ένα βιβλίο που κολλάει πάνω σου.

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Μεταίχμιο"

Nemesis. Αυτός είναι ο πρωτότυπος τίτλος του βιβλίου που ακολουθεί τον "Κοκκινολαίμη" του  Jo Nesbo. Νέμεσις, δηλαδή εκδίκηση. Ολόκληρη η πλοκή του έργου περιστρέφεται γύρω από δύο άξονες. Αυτόν της εκδίκησης και αυτόν της εξαπάτησης. Τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται και τίποτα δεν φαίνεται όπως είναι. Ο Nesbo πολιορκεί την ένταση της αγωνίας για ακόμη μία φορά, με καταιγιστικό ρυθμό. Ο επιθεωρητής Χάρι Χόλε σε αυτό το δεύτερο μέρος της οιονεί Τριλογίας του (Κοκκινολαίμης, Νέμεσις, Αστέρι του διαβόλου - και χρησιμοποιώ τη λέξη "οιονεί", διότι κάποιος μπορεί να διαβάσει και μόνο το ένα βιβλίο χωρίς προηγουμένως να γνωρίζει την πλοκή του προηγούμενου, καθώς ο συγγραφέας αναφέρει περιληπτικά τι έχει προηγηθεί - ) επιμελείται την έρευνα μιας σειράς ληστειών και παράλληλα αναλαμβάνει την εξιχνίαση της δολοφονίας της πρώην ερωμένης του, Άννας.

Τα βιβλία του συγγραφέα δημιουργούν εθισμό και ήδη σκέφτομαι, όταν θα έχω τελειώσει και το τελευταίο του, σε ποιο κέντρο για εξαρτημένους βιβλιοφάγους πρέπει να προσφύγω. Αλλά προς το παρόν, ας επικεντρωθώ στη "Νέμεσις": Εκδίκηση στα αρχαία ελληνικά. Εσωτερική και εκδίκηση εξωτερική. Δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Θα δούμε τους ήρωες αλλά και τους δευτερεύοντες, νευραλγικούς εντούτοις, χαρακτήρες να παλεύουν με τις τύψεις τους. Με την τελευταία φράση δεν εννοώ τις γραφικότητες της αρλεκινίστικης λογοτεχνίας που κάποιες συγγραφείς προωθούν. Ο Nesbo έχει τα λογοτεχνικά κότσια και το δείχνει με έναν προφανέστατο τρόπο: Στραπατσάρει, ισοπεδώνει, εξοντώνει και εμπαίζει τον ήρωά του. Φτάνει την πλοκή σε τέτοιο σημείο, στο οποίο είτε δεν υπάρχει καμία πια ελπίδα, άρα και λύση, είτε υπάρχουν πάρα πολλές εναλλακτικές απαντήσεις, άρα και λύσεις, εκ των οποίων όμως ζητείται η μία και μοναδική.

Ο συγγραφέας μας δίνει να καταλάβουμε ότι ο κόσμος δεν είναι αγγελικά πλασμένος και αυτό όχι τόσο μέσα από τη σειρά εγκλημάτων και την εξιχνίασή τους, που πραγματεύεται ο πυρήνας του έργου του, αλλά μέσα από το γεγονός ότι οι περισσότεροι από τους συμμέτοχους στην πλοκή, συμπεριλαμβανομένου και του ήρωα, δεν είναι άψογοι και άμεμπτοι. Ο συγγραφέας δίνει τεράστια βαρύτητα στον παράγοντα "άνθρωπο". Δεν καμουφλάρει τον ήρωα, ώστε εκείνος να μην παθαίνει ποτέ τίποτα κακό. Αντίθετα, εκείνος επιβιώνει. Αλλά το κόστος για αυτή του την επιβίωση είναι ότι θα έρθει αντιμέτωπος με τον ενοχικό και ρομαντικό χαρακτήρα του εαυτού του, που είχε βάλει από καιρό στην άκρη. Θα έρθει αντιμέτωπος με το θεριό του έρωτα και προς το τέλος του βιβλίου θα ασπαστεί την αριστοτελική εκδοχή ότι ο άνθρωπος είναι ον κοινωνικό, ότι έχει ανάγκη τον άλλο. Έχει ανάγκη να ερωτευτεί και κυρίως να αφεθεί. Να βάλει στην άκρη ό,τι τον κάνει να ξεχνά ότι έχει χείλη, για να φιλήσει και όχι μόνο να μιλήσει με αυτά. Ότι έχει χέρια, για να χαϊδέψει και όχι μόνο να δουλέψει μ' αυτά. Ότι έχει μάτια για να εκφραστεί και όχι μόνο να δει μ' αυτά. Ο Χάρι Χόλε εξανθρωπίζεται όλο και περισσότερο και αυτό του κοστίζει και θα του κοστίσει. Η Ράκελ, η γυναίκα με την οποία ξεκίνησε κάποια σχέση στο τέλος του Κοκκινολαίμη, έρχεται πλέον στο δεύτερο βιβλίο και γίνεται η μούσα του. Γίνεται η γυναίκα χάρι στην οποία, παρά τις ευκαιρίες που τού δίνονται, δεν θα απιστήσει. Αν και απούσα  στη Ρωσία με το γιο της, παλεύοντας να κερδίσει την επιμέλεια και κηδεμονία του, πάντοτε βρίσκεται στο μυαλό του Χάρι. Ίσως το πάντοτε να είναι και λίγο... Μένει να δούμε πώς θα αναπτυχθεί  ο αισθηματικός δεσμός τους στα επόμενα βιβλία, που δεν είναι και λίγα, άρα εικάζω ότι πρέπει να ετοιμαζόμαστε για πολλές διακυμάνσεις.

Και εδώ φτάνει το σημείο που θα εξυμνήσω τον Nesbo για το εξής: Δύο λέξεις. Τομ Βόλερ. Ο υποχθόνιος, δαιμονικός επιθεωρητής, μισητός συνάδελφος του ήρωα που βρίσκεται πίσω από πολλές "βρωμοδουλειές". Αυτός στο πρώτο βιβλίο, τον "Κοκκινολαίμη", ήταν ο εγκέφαλος λαθραίου εμπορίου όπλων στην Νορβηγία και το κυριότερο ο δολοφόνος της αγαπημένης κοντινής φίλης του Χάρι Χόλε, Έλεν. Ο Χάρι το προαισθάνεται και στο τέλος βεβαιώνεται για αυτό, αλλά δεν έχει ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία. Ο συγγραφέας αναπτύσσει τον χαρακτήρα του αντιήρωα Τομ Βόλερ με αριστοτεχνικό τρόπο. Αν και οι σκηνές συμμετοχής του στη δράση δεν είναι πολλές, δημιουργεί στον αναγνώστη μέσω των περιγραφών και των γεγονότων μια αίσθηση ότι κάτι κρύβεται πίσω από τη μάσκα του έτερου επιθεωρητή. Ο Βόλερ αντιπροσωπεύει το κακό μας, κρυμμένο εγώ: είναι νάρκισσος, εγωιστής, ευφυής, ικανότατος στη δουλειά του. Προκλητικός με τον Χάρι, γνωρίζοντας όμως μέχρι το όριο που μπορεί να φτάσει. Είναι μαέστρος στην ψυχολόγηση του θύτη, των μαρτύρων ή - το κυριότερο - του αντιπάλου του. Ψυχαναμίζεται αμέσως την κατάσταση, το τι συνέβη, το τι ενδεχομένως να συνέβη ή το τι θα μπορούσε να είχε συμβεί, αν αυτό που πιστεύει ότι συνέβη, τελικά δεν συνέβη. Ένας τέτοιος συλλογισμός ανήκει στον Τομ Βόλερ του Nesbo.

Ο νέος χαρακτήρας σε αυτό το μυθιστόρημα είναι η προσηνής Μπέτε Λεν. Το κορίτσι θαύμα με την φωτογραφική μνήμη. Έχει την ικανότητα να θυμάται όποιο πρόσωπο έχει δει στο παρελθόν με απίστευτες λεπτομέρειες. Αυτό είναι μία διανοητική απόκλιση, που της έχει διαγνωσθεί και ιατρικά, αλλά λειτουργεί σαφώς προς όφελός της, ειδικά στις αστυνομικές της έρευνες. Ο συγγραφέας, όταν εσκεμμένα φτάνει τον ήρωα σε αδιέξοδο, παρουσιάζει τη Λεν ως απο μηχανής θεό, που βγάζει το φίδι απ' την τρύπα. Όλοι οι συγγραφείς των μυθιστορημάτων δύσκολης πλοκής έχουν την τάση να επιδεικνύουν την πλοκογραφική τους δεινότητα και τη μυθοπλαστική τους ικανότητα μέσα από τους χαρακτήρες - θαύματα. Είδαμε την Σιέννα στο Inferno του Dan Brown. Είδαμε τον Ντάμπλντορ στο Harry Potter της Rowling κλπ... Όμως, ειδικά στα αστυνομικά μυθιστορήματα, δεν θα υπήρχε εξέλιξη και έκπληξη στον αναγνώστη αν δεν είχαμε και αυτού του είδους τους χαρακτήρες.

Δύο παρατηρήσεις πριν κλείσω: Πρώτον, ο ρόλος του ψυχολόγου είναι ακόμη αδιευκρίνιστο γιατί μπαίνει στο βιβλίο. Για να βοηθήσει τον Χόλε στη διαλεύκανση των εγκλημάτων; Για να βοηθήσει τον Χόλε στις δικές του ανησυχίες; Ή τέλος, για να γεμίσει τις σελίδες; Η μοναδική, οιονεί ένσταση που σαφώς ενυπάρχει και στο πρώτο βιβλίο, χωρίς όμως να δίνει ενοχλητικό "παρών". Ελπίζω να μην στέκει η τρίτη εκδοχή, το γέμισμα των σελίδων, διότι αυτή τη στιγμή ο χαρακτήρας του Άουνε ακροβατεί ανάμεσα στο ναι και στο όχι, σχετικά με την ερώτηση αν θα έπρεπε να έχει θέση στο βιβλίο. Μάλλον ο Nesbo τον χρησιμοποιεί, για να προσδώσει κάποιες επιπλέον αλλά απαραίτητες γνώστεις στον επιθεωρητή Χάρι Χόλε, που από μόνος του δεν θα ήταν δυνατόν να τις έχει, διότι τότε θα συγγένευε με τον Κύρο τον Γρανάζη.

Καταλήγοντας μπορεί να εξαχθεί το εξής συμπέρασμα: Ο Jo Nesbo εξελίσσεται συγγραφικά. Χωρίς τις ιστορικές οπισθοδρομήσεις, που λίγο κούραζαν στον "Κοκκινολαίμη", χωρίς να προϊδεάζει για το ποιος μπορεί να είναι ο φταίχτης και χωρίς να κουράζει με περιττές λεπτομέρειες, παραδίδει ένα καλογραμμένο, άρτια δομημένο βιβλίο, βασιζόμενο στην αστυνομική μανιέρα: "10 ύποπτοι, αλλά τελικά άφαντος ο δολοφονος" και σεβόμενο προπαντός τις λογοτεχνικές απαιτήσεις του αναγνωστικού κοινού.

Δείτε εδώ τη συνέντευξη του συγγραφέα πάνω στο βιβλίο.