Σημεία των συνταγματικών καιρών προ συντέλειας (tovima.gr)

  Τελευταίες  ημέρες του 2012 βιώνουμε και απεύχομαι όχι και του κόσμου. Αν διαβάζετε αυτές τις γραμμές σημαίνει είτε ότι τη γλιτώσαμε αυτή τη φορά και οι Μάγιας μας ξεγέλασαν, είτε ότι η συντέλεια μπορεί να γίνει στο πράιμ τάιμ το βράδυ και μερικοί να χάσουν την προβολή του τούρκικου. Σε κάθε, όμως περίπτωση, ας ευχηθούμε καλά Χριστούγεννα, σε ένα τόπο που οι ευχές των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων εδώ και καιρό κάνουν εμπάργκο. Σε αυτό το άρθρο θα αναφερθώ σε κάποια ζητήματα συνταγματικής –κοινοβουλευτικής- υφής, ως καίρια σημεία νομικού και όχι μόνο ενδιαφέροντος.

1.     Κοινοβουλευτική σταθερότητα

  Η  ερώτηση πλέον του πότε θα γίνουν οι επόμενες εκλογές έχει γίνει συχνότερη και από το πότε θα έρθει ο πρίγκιπας στον Παναθηναϊκό. Παρ’ όλα αυτά, η καταφυγή ή προσφυγή, ανάλογα με τη λειτουργία που εξυπηρετούν κάθε φορά, στην εκλογική διαδικασία, πρέπει να συνοδεύεται πάντα από το σκοπό συνέχισης της ομαλότητας του πολιτεύματος και της σταθερότητας του πολιτικού τοπίου της χώρας. Σε ένα κράτος που γίνονται συνεχώς εκλογές, διακυβεύεται το διεθνές του κύρος, η εσωτερική του οργάνωση, η υπακοή στους νόμους από τους πολίτες, καθώς λείπει η αυστηρή ηγεμονική φύση του κρατικού μονοπωλίου βίας (ο όρος «βία» χρησιμοποιείται με την φιλοσοφική έννοια τήρησης της ευταξίας σε ειδικές και απολύτως αναγκαίες περιπτώσεις), όπως επίσης κυριαρχεί ο ιδεολογικός αποπροσανατολισμός, καθώς υπάρχει συνεχιζόμενη μεταπήδηση πολιτικών από το ένα κόμμα στο άλλο και η συνεχής δημιουργία πολιτικών κομμάτων χωρίς μεστό πυρήνα ιδεών και χωρίς ουσιώδη πρόταση πολιτικού προγράμματος. Οι επαναλαμβανόμενες εκλογές μόνο τότε μπορούν να πραγματοποιηθούν, όταν υπάρχει σαφής έλλειψη δημοκρατικής νομιμοποίησης της κυβέρνησης και η συνοχή της δεν μπορεί να εξασφαλιστεί από ευρεία κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

2.     Η δημοκρατικότητα του πολιτεύματος

Το δόγμα «αποφασίζουμε και διατάζουμε», επειδή έτσι μας υπαγορεύει η διεθνής κοινότητα, πρέπει να συμβαδίζει με την αρχή της κρατικής κυριαρχίας και πάνω από όλα της ανθρώπινης αξίας, καθώς οι Έλληνες μπορεί να είναι αποδέκτες εντολών, αλλά πάνω από όλα είναι άνθρωποι με προσωπικότητα. Από την άλλη ο εξωραϊσμός της φράσης: «θα σε φάω ζωντανό» σε «η περικοπή της κοινωνικοοικονομικής σου ζωής θα γίνει ακούσια και εν αγνοία σου, όταν θα έχεις 36,6 βαθμούς Κελσίου» θυμίζει το καθόλα «δημοκρατικό» πολίτευμα των ταινιών «V for Vendetta» και «Αγώνες πείνας».  Εν ολίγοις, τυπικά υπάρχει η δημοκρατία και άρχει μία μορφή αναμοχλευμένου υβρίδιου δημοκρατίας. Υποστηρίζω όσο τίποτε άλλο το δημοκρατικό πολίτευμα , αλλά ο κρατικός μηχανισμός δε με βοηθά. Δεν μπορεί το Σύνταγμα να επιτάσσει στα βάρη σεβασμό στην αρχή της αναλογικότητας και να αναγνωρίζεται στον άνεργο φόρος εισοδήματος! Μόνο μια ευρεία κυβέρνηση συνεργασίας θα υπηρετούσε αμιγώς την όσο το δυνατό ευκρινέστερη έκφραση του εκλογικού σώματος, αλλά όσο μπλε και κίτρινο κι αν ρίξεις μαζί, πάλι πράσινο θα καταλήξει.

3.     Πυρήνας των ατομικών δικαιωμάτων

  Δεκάδες καθημερινά φαινόμενα παραβίασης: προσβολή προσωπικότητας, de facto κατάργηση εργασιακών δικαιωμάτων,  καμία δυνατότητα αξιοποίησης της οικονομικής ελευθερίας, αργοκίνητη (σε επίπεδα παλαιού ΗΣΑΠ) δικαιοσύνη, προσμονή για μια δίκαιη δίκη. Η Ελλάδα, εφόσον ορέγεται την πλήρη συμμετοχή της στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και ορθώς, καλό θα ήταν να μην ακολουθεί μόνο άκριτα οικονομικές πολιτικές, αλλά να τηρεί και τις υποχρεώσεις της από κείμενα που έχει υπογράψει και κυρώσει, όπως η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και σαφώς να σέβεται πάνω από όλα το ίδιο της το σπίτι, το Σύνταγμά της.

      4.     Ενδοκομματική πειθαρχία και ελεύθερη εντολή

  Η τήρηση της κομματικής γραμμής, όταν έρχεται σε αντίθεση με τη λαϊκή εντολή, τρανταχτό παράδειγμα το μνημόνιο, είναι ένα ακανθώδες συνταγματικό θέμα που χρήζει εκατοντάδων σελίδων ανάλυσης. Σε κάθε περίπτωση αξίζει να ειπωθεί ότι το πολιτικό κόστος εκτροπής από την κομματική γραμμή επιφέρει ηθική ωφέλεια και ψήφους, καθώς ο βουλευτής ηρωποιείται, ενώ από την άλλη η υποτέλεια στα αρχηγικά «θέλω» προκαλεί απογοήτευση στον ψηφοφόρο. Το γεγονός, βέβαια, ότι οι ψηφοφόροι ψήφισαν για την εκπλήρωση μιας συγκεκριμένης στρατηγικής φέρνει το βουλευτή εμπρός των ευθυνών του, για αυτό και σε πολλές περιπτώσεις, ύστερα και απο πιέσεις, αναγκάζεται να δηλώσει παραίτηση. Κατά την άποψή μου, όταν αντικειμενικά η γραμμή του κομματικού σχηματισμού αποκλίνει από τις αρχικές του δεσμεύσεις ή τα κεντρικά ιδεολογικά του σημεία, τότε ο βουλευτής της παράταξης έχει ακόμη ένα άλλοθι για την προσωπική του «ανταρσία».

5.     Κοινωνικό κράτος δικαίου

  Οι πολίτες αναζητούν το κοινωνικό κράτος πρόνοιας που το Σύνταγμα κηρύσσει.  Δικαίως. Διότι κατά κάποιους, δεν υπάρχει καν κράτος με τη στενή έννοια του όρου, κατά άλλους δεν υπάρχει το κράτος συνοδοιπόρος, που συμβαδίζει μαζί με τον πολίτη, για τον πολίτη και υπέρ του πολίτη. Ο ανώτατος πολιτειακός Χάρτης με τον όρο «κοινωνικό κράτος Δικαίου» εννοεί ένα κράτος που στέκεται δίπλα στον πολίτη και, σε περιπτώσεις που αυτό δε συμβαίνει, ο τελευταίος οχυρώνεται και εφοδιάζεται με ατομικά δικαιώματα που του παρέχουν πλήρη άμυνα έναντι των κατά παρέκκλιση κρατικών παρεμβάσεων. Στον όρο της πρόνοιας δεν θα μείνω για πολύ, καθώς αν υπήρχε οικονομική πρόνοια τώρα δεν θα είχαμε αυτόχειρες λόγω χρεών, αν υπήρχει πρόνοια υγείας δεν θα υπήρχαν γιατροί με φακελάκια, αν υπήρχε πρόνοια παιδείας δεν θα κατέκλυζε τον κόσμο η παραπαιδεία και ούτω καθεξής.

   Οι παραπάνω πέντε άξονες αποτελούν πέντε διαφορετικές όψεις λανθασμένων ή όχι πλήρως τηρούμενων συνταγματικών εντολών. Το Σύνταγμα κατοχυρώνει το πλαίσιο με την παράλληλη αρωγή των τριών εξουσιών, συνιστωσών τήρησης των εντολών του, μέσα στο οποίο (πλαίσιο) ένα δημοκρατικό κράτος θα αναδείξει πολίτες με δικαιώματα και υποχρεώσεις. Πολίτες μονάχα με υποχρεώσεις αλλά χωρίς δικαιώματα δεν μπορούν να νοηθούν.

Δημοσίευση στην ηλεκτρονική ιστοσελίδα του ΒΗΜΑτος.